B12 Eksikliği

B12 eksikliği uzun süreler tedavi edilmezse ciddi hasarlara neden olabilir.  B12 vitamin eksikliğinde sinir hasarı, kansızlık, unutkanlık, depresyon ve yorgunluk gibi sorunlar görülür. Bu hasarların düşük B12 düzeyi erken teşhis edilip ve takviye alımına herhangi bir kalıcı hasar oluşmadan başlandığında engellenmesi mümkündür.

• İlk kez 1948 yılında tanımlanan ve daha sonra  pernisiyöz anemi tedavisinde etkili olduğu gösterilen B12 vitaminin siyanokobalamin kristalin ve hidroksikobalamin kristalin olmak üzere 2 iki ticari formu mevcuttur.

• B-12 Vitamini, en büyük ve en karmaşık vitaminlerden biridir. B-12 vitamininin karmaşıklığı, kobalt metal iyon içeren tek vitamin olması gerçeğinden kaynaklanmaktadır. Bu vitaminden söz ederken “kobalamin” teriminin kullanılmasının nedeni budur.

• Siyanokobalamin, laboratuarda üretilmiş kobalaminin ilk formudur. Hidroksokobalamin ise B12 vitamininin bir başka sentetik formudur. Hidroksokobalamin’i üretme süreci, siyanokobalamini üretme sürücinden sonra keşfedildiğinden,  hidroksokobalamin; siyanokobalamin kadar sık kullanılır değildir.

• Metilkobalamin ve deoksiyadenosilkobalamin, insan metabolizmasında aktif olarak bulunan B-12 vitamini formlarıdır. Besinlerdeki kobalamin, genellikle koenzim, adenosilkobalamin ve metilkobalamin formlarında bulunur. Midede, besin proteinlerindeki kobalaminin serbest kalması için peptik sindirimin düşük pH düzeylerinde olması ön koşuldur. Doğada ise, sadece kobalamin üreten mikroorganizmaların kobalamin üretmesi mümkündür; insanlar kobalamini sadece diyet takviye kaynaklarından alabilirler.

• Metilkobalamin, B-12’nin aktif ko-enzim formudur; beyinde ve merkezi sinir sisteminde var olan, sinirleri saran miyelin kılıfının içinde, yaşamsal önem taşıyan metil grupları proteinlere transfer edebilmek için gerekli olan tek türdür.

• Siyanokobalamin aldığınızda, vücudunuz hızlı bir şekilde onu  metilkobalamin ve 5-deoksiyadenosilkobalamine dönüştürür. “Nutrition Journal”a göre, metilkobalamin, laboratuar fareleri üzerinde tümörlerin büyümesini yavaşlatmış, tümör hücrelerinin ölümüne neden olmuş ve ömrü uzatmıştır. Bu sonuçlar, kobalamin formundaki B-12 vitamini tedavisi gören fareler üzerinde görülmemiştir.

• Önerilen miktar (RDA), 14 yaşından büyükler için günlük doz 2.4 mcg, hamileler için 2.6 mcg ve emziren kadınlar için 2.8 mcg. B12 vitamini, mide mukozasından salgılanan intrinsik faktöre ihtiyaç duyar. B12 vitamini intrinsik faktör ile beraber ince bağırsaktan emilir. İnce bağırsaktaki emilim sorunları B12’nin emilimini olumsuz olarak etkiler.

• Kırmızı kan hücrelerinin üretimi için B12 vitaminine gereksinim vardır. B12 yetersizliğinde kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin yapısı bozulur ve sayısı azalır. Gerekli miktarda alınmadığı takdirde B12 vitamini eksikliği  çarpıntı, nefes darlığı ve bitkinlik gibi sorunlara yol açan bir tür kansızlık problemine sebebiyet verir. Besinlerle alınan B12 vitamini ince bağırsağın son bölümünde hücre zarındaki reseptörler tarafından tutulur ve kana geçirilir. B12 vitamininin emilerek kana geçirilebilmesi için, intrinsik faktör’ ün bu vitamine bağlanmış olması gereklidir. Vitamin emildikten sonra kanda dolaşan transkobalamin adlı taşıyıcı proteine bağlanır, hücrelere girebilmesi için de, transkobalamin II adlı bir başka protein gerekir.

• Vitamin B12’nin yetersiz alımı kan hücrelerinin üretimi ve sinir sistemi fonksiyonlarında bazı proplemlere yol açar. Vücut depoları boşaldıktan sonra nörolojik değişiklikler anemi belirtilerinden daha önce kendini gösterir. Algılama ve öğrenme bozuklukları, unutkanlık, depresyon, bacaklarda güçsüzlük, el ayak uçarında uyuşma, karıncalanma gibi sorunlar ortaya çıkar. B12 yetersizliği makrositer anemi denilen özel bir tür kansızlık sorununa neden olur.

• B12 vitamin eksikliği, özellikle 1 yaşın altındaki çocuklarda nörolojik sorunlara yol açar. Bebekler 3 aydan sonra başını tutmaya, 7-8 aylıkken desteksiz olarak oturmaya başlar. Fakat B12 eksikliği olan çocuklarda baş tutma, oturma, yürüme ve konuşma gibi fonksiyonlarda gecikme görülür.

• Araştırmalar, 65 yaş üzeri kişilerin % 40’ında B12 yetersizliği olduğunu göstermektedir. Yaşlı insanların önemli bir bölümünde  midenin iç yüzeyini oluşturan dokuda tahribat ve mide salgısında azalma meydana geldiği için ileri yaşlarda B12 yetersizliğine daha fazla rastlanır.

• Oxford Üniversitesi bilim adamları tarafından gerçekleştirilen ve Neurology adlı dergide yayınlanan araştırmaya  göre, B12 seviyesi ortalamanın altında olan yaşlı kişilerde beyinsel küçülme 6 kat daha fazla olmaktadır.

• Araştırmalara göre, pernisiyoz anemi ve atrofik gastrit’in birlikte bulunduğu kişilerde mide kanseri riski, olmayanlara göre 3 kat fazla olmaktadır.

•  B12 vitamininin en bilinen formları siyanokobalamin ve metilkobalamindir. Siyanokobalamin yaygın olarak bulunur. Fakat, vücudun kullanılabilmesi için metilkobalamine dönüştürülmesi gerekir.  Nüfusun yaklaşık olarak %50’sinin MTHFR genlerinde en az bir, %10’unun ise en az 2 mutasyon oluştuğu düşünülüyor. Bu da, siyanokobalaminin metilkobalamine dönüştürülmesini zorlaştırır. MTHFR genlerinde ne kadar fazla mutasyon meydana gelirse, dönüşüm o denli zorlaştır ve dışarıdan metil-b12 takviyesine gereksinim duyulur. Bu gende ne denli fazla mutasyon meydana gelirse, detoksifikasyonun yapılabilmesi ve vücudun en üst düzeyde çalışabilmesi için B12 vitamini, folik asit ve B6 vitaminlerine daha fazla gereksinim ortaya çıkar. Tek mutasyonlularda metili dönüştürme yeteneğinde % 30, iki mutasyonlularda ise takriben % 50 azalma olur ve bu da vitamin takviyesini zorunlu hale getirir.

B12 Eksikliği Belirtileri

• Yorgunluk

• Çarpıntı

• Nefes darlığı

• Baş ağrısı

• Ağrılı ve kırmızı bir dil

• Bulanık görüş

• Kilo kaybı

• Sinirsel problemler

• Unutkanlık

• Kulak çınlaması

• El ve ayakta karıncalanma

• Ağız içinde aft denilen ağrılı ülserler görülür.

• Kanda bilirubin adlı kimyasalın birikmesiyle oluşan sarılığa bağlı olarak ciltte sararma görülebilir.

• Pernisiyöz anemi hastalarında genellikle erken saç ağarması görülür. Yine pernisiyöz anemisi olanlarda vitiligo oluşabilir.

B12 Test

Fiziksel belirtilerin yanı sıra B12 eksikliğini anlamak için  kandaki B12 vitaminin seviyesi de ölçülür. Serum B 12 vitaminin normal değerleri 200-900pg/ml’dir. Shilling testi ile barsaktan B12 emilimine bakılabilir. Schilling halen kullanılan bir testtir, fakat radyoaktif B12 verildiği için daha az tercih edilmektedir.

Amerika ve bir çok başka ülkede, 200 pikogram/ml’den az değerler eksiklik olarak kabul edilmektedir, 200-500 pikogram/ml değer taşıyan insanlar da semptomları sergileyebilirler.

Hastaların testi aç karnına yapmaları gerekir. B-12 vitamini test sonuçları, her mililitredeki B-12 düzeyini, pikogram üzerinden ölçer.

Sağlıklı yetişkinler için 200-900 pg/ml. normal bir düzeydir;  ama MedlinePlus Medical Encyclopedia’ya göre, 200 pg/ml altı eksikliğine işaret ederken, bu miktar yaşlı yetişkinlerde 500 pg/ml.eksiklik ifadesidir.

Her milimetre için 200-900 pikogram B-12 vitamini düzeyi, normal vitamin statüsünü gösterir. 900 pg/ml üstü, yüksek bir düzeydir ve altından bir hastalık çıkması muhtemeldir.

B12 Vitamin Eksikliği Neden Oluşur?

-Vücudda B12 emilimini engelleyen bir hastalık olan pernisiyöz anemi, B12 vitamin eksikliğinin sık görülen sebebidir.

-B12 içeren besinlerin yeteri kadar tüketilmemesi.

-Yeteri kadar beslenilmesine karşın vücuttaki emilim bozukluğundan dolayı yararlanılamaması.

-Aşırı oranda alkol kullanımı.

-Antiasit ilaçlar, proton pompa inhibitörleri ve H2-reseptör antagonistleri B12 vitaminin emilimini bozar.

-Karaciğer rahatsızlığı olan kişilerde B12’nin günlük vücut depolarından kaybı ortalama 2 kat fazladır.

Kimler B 12 Vitamin Eksikliği Riski ile Karşı Karşıyadır?

• Vejetaryen beslenenler

• Sürekli diyet yapanlar

• Yaşlılar

• Vitaminin vücut tarafından emilmesini önleyen sorunların bulunması.

B12 Vitamin Eksikliği Tedavisi

B12 tedavisi için B12 vitamin iğnesi ya da B12 vitamin hapı kullanılır. Ayrıca dilaltından alınan çeşidi de vardır.

50 mcg’nin üzerinde enjekte edilen dozun önemli bir bölümü hızla idrarla atılır. Verilen dozun yalnızca bir kısmı alınabildiği için yüksek oranda tek bir enjeksiyonla bile vücudun normal deposu tamamlanamaz. Yüksek doz zararlı olmamakla birlikte küçük doz enjeksiyon B12’nin daha etkin kullanımını sağlar. B12 enjeksiyonunu izleyen ilk birkaç gün içerisinde ciddi potasyum kayıpları olacağı için enjeksiyon tedavisinden birkaç gün önce potasyum tabletleri kullanılır.

B12 vitamini yetmezliğinden kaynaklanan aneminin tedavisinde ilk başta, 2 hafta boyunca gün aşırı iğne vurulur. Eğer eksiklik bu vitaminin beslenmeyle yetersiz alımından dolayı oluşmamışsa hayat boyunca 3 ayda bir B 12  iğnesi olunması gerekir. Eksiklik, beslenme yetersizliğinden kaynaklanıyorsa,  B12 vitamin tabletleri kullanılır ve B12 oranı normale döndükten sonra bunların kullanımı bırakılır.

B-12 Vitamini Terapisi Nasıl Yapılır?

Oral yolla: 1-2 hafta boyunca günde 1.000 – 2.000 mkg . (Yaşam boyu alınması gerekiyorsa günde1.000 mkg)

Enjeksiyon: 1-2 hafta boyunca günde ya da gün aşırı 100-1.000 mkg (100-1.000 mkg her 1 ya da 3 aylık periyotlar)

Kalıtsal sideroblastik anemi için, 4 ay boyunca, eşliğinde folik asit olsun ya da olmasın; aylık 100 mikrogram B-12 vitamini  zerk edilerek kullanılmıştır.

B-12 vitamininin siyanokobalamin formu anemiden korunmak için yararlı olsa da, nörolojik sağlığı korumak adına metilkobalamin formunu kullanmak daha iyidir. Karaciğer siyanokobalaminin küçük bir miktarını metilkobalamine dönüştürür, ama nöronları, aksonlar ve periferik sinirleri koruyan miyelin kılıfını canlandırabilmek için, daha yüksek dozlarda metilkobalamine gereksinim vardır. Bu yüzden daha sağlıklı bir sinir sistemi gelişimi için ilave metilkobalamin gereklidir.

B-12 vitamininin yararları, yetersizlikleri tedavi etmekle sınırlı değildir. Enjeksiyonları da terapötik amaçlara hizmet eder. Bir B-12 vitamini enjeksiyonu, “anti-stres” unsurlarını vücuda geçiren kobalamin yoluyla vücudun enerjisini canlandırır. Örneğin; Kronik Yorgunluk Sendromu yaşayan bir hasta için tavsiye edilen uygun doz 3 hafta boyunca, haftada  6-70 mg b-12 enjeksiyonudur.

1-2 mg’lık günlük reçete edilen dozajlar ise, özellikle nörolojik rahatsızlıklar ve beslenme eksikliklerini telafi etmek içindir.

Homosistein düzeylerini düşürmek için, 60-400 migrogram B-12 vitamini günlük ağızdan alınır.

Bir B-12 vitamini formu olan Hidroksokobalamin, siyanür zehirlenmesinde etkin olarak kullanılan bir tedavi türüdür. Akut siyanür zehirlenmesi için, 5 gr.lık  hidroksokobalamin infüzyonu kullanılmştır.

B-12 vitaminin oral yol ile enjeksiyon kullanımını karşılaştıran randomize kontrollü deneylerin otoriteleri; 2.000 mkg günlük oral B-12’yi takiben, 1.000 mkg yükseltilmiş doz, sonra haftada 1.000 mkg ve son olarak ayda aynı miktar dozun, enjeksiyon kullanımı kadar etkili olduğunu söylemektedirler.

B12 Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

Fakat korunma tedaviden daha iyidir yani, yaşlılar ve katı vejetaryenler gibi yüksek eksiklik riski altında olanların vitamin düzeylerini kontrol etmeyi göz önünde bulundurmaları ve günlük beslenmelerini sağlık sorunlarına karşı koruyucu olarak B 12 ile takviye etmeleri gerekir.

Kırmızı et, karaciğer, yumurta, süt, peynir ve balık B12 vitamini içeren yiyeceklerdir. B12 Vitamini, mikroorganizmalar tarafından sentezlenir ve temel  kaynağı bakteriyel sentezdir. Bitkiler tarafından doğrudan sentezlenemediği için B12 vitaminin temin edilme yolları oldukça azdır. Bazı hayvanların bağırsaklarında yaşayan mikroorganizmalar aracılığıyla üretilip karaciğer ve böbrek gibi organlarda depolandığı için böbrek-karaciğer gibi hayvansal orjinli proteinler bu vitaminin en önemli kaynağıdır. Yumurta, peynir, süt ve deniz ürünleri daha düşük oranda B12 içerir. Sebzelerde B12 miktarı ise oldukça azdır.

B12 Kullanımı – Doğru Dozaj

B12 için dogru miktar ne kadardır? Vücudun sadece küçük miktarda B12 ye gereksinimi vardır.  – önerilen B12 normal günlük dozaj 2 ila 3 mcg dir. Vücuttaki eksikliğin ciddiyetine bağlı olarak kullanılabilecek 50 ila 2000 mcg lik B12 takviyeleri mevcuttur. B12 vitamini fazlalığı yan etkiye sebep olur mu? Yüksek dozajlarda bile herhangi bir toksisiste  raporlanmamıştır.

Günlük tavsiye edilen doz, 9-13 yaş grubundaki çocuklar için 1.8 mikrogram, 4-8 yaş grubundakiler için 1.2 mikrogram; 1-3 yaş grubu çocuklar için ise, 0.9 mikrogram’dır. Yeni doğmuş bebeklerde, 7 aylık olana kadar günlük doz 0.4 mikrogram B-12 vitaminidir. 7-12 aylık bebeklerin gereksinim duyduğu B-12 vitamini günlük 0.5 mikrogramdır. Hamile kadınların gereksinimi 2.6 mkgr, emziren annelerin ise günlük 2.8 mkgr B-12 vitamini gereksinimleri tespit edilmiştir.

Yetişkinlerin günlük gereksinimi 2.4 mkgr. Ancak 50 yaş üstü yetişkinlerin, gereksinimlerini besinler yerine takviyelerden almaları onlar için daha uygundur, çünkü yaş ilerledikçe bedenin besinlerden B-12 vitamini absorbe etmesi zorlaşır. Yaşlı kişilerde günlük, 25-100 mkgr B-12 vitamini takviyesi oldukça uygundur.

B-12 vitamini ile ilgili yaşanan sorun, çok iyi absorbe edilememesi ve bağırsaklardaki intrinsik faktörünün varlığına bağlı olmasıdır. Gastrointestinal sağlığına bağlı olması yüzünden 500 mkgr’lık mega B-12 dozunun sadece 2 mkgr’ı vücut tarafından kullanılabileceği, “Contemporary Nutrition“da belirtilmiştir. Emilimi sağlama ve gereklilikleri yerine getirme açısından bazı yetkililer, 1000 mikrogramlık dil altında hızla çözülebilen B-12 dil altı tabletlerini önermektedirler.

Takviye Seçmek

• B12  folik asit, vitamin A, C ve E gibi diğer vitaminlerle beraber, bu vitaminin diğer maddelerle birlikte alındığında vitaminin etkinliğinin artması anlamında sinerjik olarak  etkili olur.  B12 emilimi için kalsiyum gereklidir.

Günümüzde beslenme bozuklukları son derece yaygın olduğundan, başka vitamin ve besinler de içeren bileşenleri kullanmak anlam kazanır.

• Takviye endüstrisi Birleşik Devletlerde gevşek olarak düzenlenmiştir ve  iyi kalitede takviye ürünü bulmak biraz sağlığınızla kumar oynamak gibi olabilir. Bazı ürünler etiketlerinde yazılı aktif maddeleri bile içermezler ve diğerleri bildirilen miktarlardan daha az veya fazla içerebilirler. Daha kötüsü, bazıları sağlığınıza gerçekten zararlı olabilecek maddeler içerir.

Ürünün saflığı ve kalitesini sağlamak için, üretim ve kalite kontrol yöntemlerinin ulaştığı mevcut en yüksek standart olan farmasötik GMP uygunluğunu izleyen üreticiyi tercih edin.