PSA Değerleri Nedir ve Neden Yükselir?

PSA, “prostata özgün madde” anlamına gelen Prostate Specific Antigen sözcüklerinin baş harflerinden türetilen bir kısaltmadır.

PSA Nedir?

Prostat, mesanenin  hemen altında yer alan ve içinden mesanedeki idrarın dışarı atılmasını sağlayan idrar kanalı geçen, yalnızca erkeklerde bulunan bir organdır. PSA, prostatın epitel hücrelerince üretilen ve seminal sıvıda yüksek miktarda bulunan protein yapısındaki bir enzimdir. Menide yüksek miktarda bulunan PSA, jel halindeki meniyi sıvılaştırarak sperm hücrelerinin meni içinde yüzebilmesini sağlar. PSA, sadece prostatla ilgili durumlarda artış gösterir.

PSA Değerleri Neden Yükselir?

İyi huylu prostat büyümesi, prostat iltihabı, prostat kanseri, prostat biyopsisi, meni boşalması, parmakla rektal muayene, idrar yolu enfeksiyonu ve idrar yolu ameliyatları sebebiyle artar.

PSA Kan Testi Nasıl Yapılır?

PSA testi, koldan alınan kanda bakılan bir testtir. Aç ya da tok karnına yapılması önemli değildir. Sağlıklı bir erkeğin kanında PSA çok düşük miktarda bulunur. Prostatla ilgili bir durumda, 1 mililitre kandaki PSA oranı 4 nanogramın üzerine çıkar. Normalde kanda az düzeyde bulunan olan PSA, prostat dokusuyla ilişkili bir olay nedeniyle prostattan kana daha fazla karışır ve değeri kanda yükselir.

PSA Değerleri

• 4 ng/ml altındaki değerler normal kabul edilir. Ancak son zamanlarda değeri 2.5’a kadar indiren yayınlarda bulunmaktadır. Bunun sebebi PSA düzeyi 2.5 ile 4 arasında çıkanların %25’inde prostat kanseri tespit edilmesidir.

• 4-10 ng/ml arasındaki değerler, şüpheli sınır değerlerdir.

• 10 ng/ml üzerinde çıkan değerler ise yüksek olarak değerlendirilir. PSA değerinin yüksek çıkması kanser şüphesi taşımakla birlikte kesin tanı için yeterli değildir. Kan PSA değerinde artış saptanan veya parmakla prostat muayenesinde sertlik tespit edilen erkeklere biyopsi uygulanır. Prostat biyopsisi, makatta kalın bağırsağın son kısmına yerleştirilen bir ultrasonografi cihazıyla yapılır. Biyopsinin koruyucu antibiyotik tedavisiyle beraber yapılması daha etkili sonuç verir. Lokal anestezi altında prostattan makat yolu ile 12 ya da daha çok olmak üzere iğneyle parça alınır.

• Kan testiyle prostat kanseri teşhisinde en önemli sorun, kandaki PSA değerinin 10’un altında çıkması durumunda olmaktadır. Bu durumda PSA’nın proteinlere bağlanmamış serbest şekli (Free PSA) teşhis konusunda yardımcı olur. Prostat kanseri olmayan erkeklerde PSA’nın %75’i bağlı, %25’i serbest haldeyken, prostat kanserlilerde ise PSA’nın %90 bağlı, %10’u serbest haldedir.

PSA Normalde Kaç Olmalı?

Yaşa göre Serum PSA normal düzeyleri;

• 40-49 yaş 0 – 2.5 ng/ml

• 50-59 yaş 0 – 3.5 ng/ml

• 60-69 yaş 0 – 4.5 ng/ml

• 70 üzeri    0 – 6.5 ng/ml

Kimler PSA Testi Yaptırmalı?

Prostat kanseri herhangi bir belirti vermeden yıllar içerisinde gelişir. Sıklıkla kanserin etraf dokulara yayılarak idrar yaparken kan gelmesi, kemik ve eklem ağrıları gibi şikayetlerle kendini belli eder.

Genel olarak 60 yaşını geçen her erkeğin senede en az bir defa PSA testi yaptırması öneriliyor. Özellikle aile üyeleri arasında prostat kanseri durumu varsa, 40’lı yaşlardan itibaren PSA taraması  gerektiği vurgulanıyor. PSA düzeyleri yaşla beraber doğal bir yükseliş gösterir fakat bu oran senede  2 ng/ml ya da daha fazlasına ulaşırsa prostat kanseri riski oluşur.

Birinci derecede yakınlarında, prostat kanseri olan kişiler, olmayanlara göre 3 kat daha fazla prostat kanseri yakalanıyor. Prostat kanserinin, organa sınırlı tümör, lokal ileri evre, metastatik ileri evre  ve hormonal tedaviye direnç gösteren grup olmak üzere dört ana evresi vardır. İlk iki evre, prostat kanserinin organ içerisinde sınırlı olduğu anlamına gelir.

PSA Testi Güvenilir mi?

Erken teşhiste bir tanı aracı olan PSA testiyle ilgili tereddütün en önemli nedeni, her prostat kanserinde yükselmemesi ve yüksekliğine yalnızca kanserin yol açmamasıdır. Bazı erkeklerde kansere rağmen PSA testi normal çıkabilirken, bazılarında ise prostat kanseri sözkonusu değilken PSA değerleri çok yüksek çıkabiliyor. Avrupalı ve Amerikalı uzmanlar, PSA testlerinin 10 bin erkekten yalnızca 7’sinin yaşamını kurtardığını ve 48’inin ise gereksiz tedavi gördüğünü belirtmektedirler.

Farklı durumlar için farklı PSA testleri kullanılmaktadır;

Total PSA

Kandaki serbest ve proteinlere bağlı bulunan PSA’ların toplamını ifade eder. Genel amaçlı prostat kanseri taramasında yararlanılır.

Serbest PSA

Serbest PSA, PSA’nın kan dolaşımında proteinlere bağlanmadan, serbest halde olan formudur. PSA total değeri 2.5ng/mL’nin üzerinde ise, serbest PSA /total PSA oranı prostat kanseri teşhisi konulmasına yardımcı olur. Serbest PSA /total PSA  oranı 0.25’den az olanlarda, prostat kanseri olasılığı artmaktadır.

Ultrasensitif PSA

Prostat kanseri teşhisi konumuş ve ameliyatla prostat dokusu tümüyle çıkarılmış hastaların takibinde  kullanılır.Böyle durumlarda oluşabilecek en küçük tekrarları tespit etmek için daha hassas bir ölçüme ihtiyaç duyulur. Ultrasensitif PSA, 0.01 ng/mL düzeyinde analiz yapma olanağı verir. Total PSA’da ise ancak 0.1 ng/mL düzeyinde ölçüm yapabilmektedir.