Kolesterol İlaçlarının Yan Etkileri Nelerdir?

Kolesterolle ilgili farklı görüşler mevcuttur. Bir grup bilim adamı kolesterolün vücud için yararlı olduğunu, ilaçlarla ya da beslenme yoluyla düşürmenin faydasız hatta zararlı olduğunu savunurken, diğer bir kesim ise; kolesterolün kalp damar hastalığının en önemli nedeni olduğunu ve düşürülmesi gerektiğini ifade ediyor. Çok sayıda araştırma, bazı durumlarda koroner kalp hastalığının tedavisinde ilaçların etkili olduğunu ortaya koyarken, yine birçok araştırma, tespit edilmiş bir koroner kalp hastalığı olmayan kişilerin statin türü kolesterol ilaçlarını koruyucu amaçla kullanmalarının toplam ölüm oranını azaltmadığını göstermektedir.

Kolesterol Nedir?

Hücre zarlarının, çeşitli hormon ve dokuların yapısını oluşturan temel maddelerden biri olan kolesterol, kanda bulunan balmumuna benzer bir yağdır. Yağlar kanda çözünemediği için hücrelere taşınırken belli taşıyıcı maddelere bağlanması gerekir. Kolesterol, kanda lipoprotein adlı moleküllerle birlikte taşınır. Kolesterolü hücrelere LDL adı verilen madde (kötü kolesterol) getirir ve HDL adlı madde (iyi kolesterol) ise uzaklaştırır.

İnsan vücüdunda 140-160 g kadar kolesterol bulunur ve vücud günde 5-6 g kolesterol üretir. Bunun 1 g kadarı karaciğerde, geri kalanı ise diğer dokularda üretilir. Karaciğerde yapılan kolesterol oranı, gıdalarla alınan kolesterolün kontrolü altında olmasına rağmen, diğer dokularda oluşan kolesterol bu durumdan etkilenmez . Örneğin fazla sayıda yumurta tüketildiğinde karaciğerde kolesterol üretimi durur. Besinlerle kolesterol alınmazsa, vücut kendisi için gerekli kolesterolü sentezler. İnsan beyninde ise, ortalama 35-40 g kolesterol mevcuttur ve sinirlerin etrafını bir kablo gibi sarmakla görevlidir.

Ancak son dönemlerde yapılan bir araştırma kolesterolün sadece karaciğerdeki kolesterol yapımıyla ve besinlerle bağlantılı olmadığını göstermiştir. Cincinnati Üniversitesi bilim adamlarının fareler üzerinde yaptığı ve sonuçları Nature Neuroscience adlı dergide yayınlanan çalışmaya göre, kandaki kolesterol düzeyini kısmi olarak beyin belirlemektedir. Yapılan deneyde, açlık hormonu “ghrelin” düzeyinin artmasının, hayvanların kanındaki kolesterol oranının yükselmesine neden olduğu tespit edilmiştir. Araştırmacılara göre kandaki kolesterol düzeyinin yükselme sebebi, beynin karaciğere daha az kolesterol depolama emri vermesinden kaynaklanmaktadır.

Kolesterolün Sağlık Faydaları Nelerdir?

Kolesterol hücre zarının yapı taşıdır. Yeni doğmuş bebeğin gelişimi için mutlak gerekli bir maddedir. Kolesterolün olmaması halinde sinir sistemi görevini yapamaz, sindirim sistemi bozulur ve cinsel fonksiyon bozukluğu ortaya çıkar.

Kolesterol bazı hormonların yapımında görev alır. Örneğin erkeklik hormonu olarak da bilinen testosteronun sentezi için gereklidir. Testosteronun yetersiz olması erkek karakterinin ve libidonun  azalmasına ve de kısırlık gibi sorunlara neden olur. Kolesterolün olmaması hücre bütünlüğünün bozulmasına ve fonksiyon kaybına sebebiyet verir. Kolesterol beyin faaliyetleri için de gereklidir. Eksikliği psikolojik bozukluklara ve bunamaya yol açabilir. Kolesterol yetersizliği çocukluk döneminde  gelişim bozukluğuna ve zeka geriliğine sebep olur.

Kolesterol İlaçları Hangi Durumlarda Kullanılmalıdır?

Kolesterol damar sertliğine yol açan etkenlerden biri olmakla birlikte yüksek kolesterol mutlakla damar sertliği anlamına gelmez. Kolesterolün yüksek olması genetik faktör, sigara kullanımı, hipertansiyon ve diyabet gibi diğer risk etkenlerinin mevcudiyetinde daha ciddi oranlarda damar sertliğine neden olabilir.

Bazı doktorlar, kalp krizi geçirmemiş, stent, baypas uygulanmamış, damarlarında proplem saptanmamış bir hastaya sadece kolesterolünün yüksek olması nedeniyle ilaç verilmesinin doğru olmadığını belirtiyorlar. İlaçların, kolesterolünü diyetle düşüremeyen ve kalp hastası olanlara verilmesi gerektiğini; kalp hastalığına karşı koruma sağlıyor mantığı ile sağlıklı insanlara statinlerin verilmemesi gerektiğini ifade ediyorlar.

Kolesterol İlaçları Nasıl Etki Gösteriyor?

Kolesterol yüksekliğinin tedavisinde statinler, ezetimib, fibrik asit ve probucol içeren ilaçlar kullanılmaktadır. En fazla kullanılan kolesterol düşürücü ilaçlar ise statinlerdir. Statinler, “kötü kolesterol” (LDL) oranını düşüren, fibratlar ise trigliseritleri azaltan ve “iyi kolesterol” (HDL) düzeylerini artıran ilaçlardır.

Kalp hastalığı olan ve kalp damar hastalıkları yönünden yüksek risk grubunda olan kişilerde bu hastalıkların tedavisi ve önlenmesinde kullanılan statinler, HMG-CoA Redüktaz adlı bir enzimi engelleyerek kolesterol üretimini %30 ila 50 oranında azaltmaktadırlar. Bu grupta, lovastatin, simvastatin pravastatin, atorvastatin, fluvastatin ve cerivastatin içeren ilaçlar farklı ticari markalarla satılmaktadır.

Kolesterol İlaçlarının Yan Etkileri Var mı?

• Kolesterol ilaçlarının karaciğer fonksiyonlarında bozulma ve kas zedelenmesi gibi yan etkileri olabilir. Statinlerin karaciğere olan olumsuz etkisi idiyosenkrazi biçimindedir. İlacın bırakılmasıyla geçer ve kalıcı hasara yol açmaz. Statin grubu kolesterol ilaçların karaciğerle ilgili yan etkileri SGPT, SGOT ve GGT testleriyle, kaslarda yol açtığı yan etkiler de CPK testiyle anlaşılabilir. Kolesterol ilaçlarının cinsel güçte azalmaya yol açabileceğini bulgular mevcuttur. Kolesterol tedavisinde kullanılan ilaçların özellikle kadınlarda hafıza sorunlarına neden olduğunu gösteren veriler de bulunmaktadır. Ayrıca hastanın ilaca karşı hassasiyeti sözkonusu ise yan etki görülür, bu durum doza ve süreye bağımlı değildir.

• Harvard Tıp Okulu bilim adamları tarafından yapılan ve sonuçları Neurology adlı dergide yayınlanan
araştırmaya göre statinler, inme geçirmiş hastalarda ikinci defa inme geçirme riskini artırmaktadır. Beynin, ‘ön’, ‘yan’, ‘temporal’ ya da ‘artkafa’ olarak bilinen 4 lobundan birinde inme geçirmiş kişilerin statine başlamaları halinde yeniden inme geçirme riski %22 olmaktadır. Araştırmacılar bu durumun, düşük kolesterolün kanama olasılığını artırması ya da statinlerin kandaki pıhtılaşma faktörünü etkileyerek kalp krizi veya inme riskini yükseltmesinden dolayı olabileceğini belirtmişlerdir.

• Kolesterolün fazla düşürülmesi majör depresyona yol açabilir ve unutkanlık gibi proplemlerde artış olabilir. Kolesterol düşüklüğü bazı hormonların yapımında azalmaya sebep olur. Kas ve eklem ağrıları, mide bağırsak sisteminde tahriş ve safra kesesi taşı oluşumu ortaya çıkabilir.

• Sonuçları Int. Journal of Clinical Practice adlı dergide yayınlanan bir çalışmada 6 ay boyunca statin tedavisi gören orta yaş üstü erkeklerin %22’sinde sertleşme proplemi başladığı tespit edilmiştir.

• Vücudda oluşan ve  az da olsa besinler yoluyla alınabilen vitamin benzeri bir madde olan koenzim Q10, antioksidan ve kofaktör olarak adenozin trifosfat üretiminde görev alır. Karaciğerde kolesterol üretimi statinlerle engellendiğinde vücuttaki CoQ10 miktarı da azalmaktadır.

• ABD, İngiltere, Norveç, Hollanda İtalya, İrlanda ve Japonya’daki 17 üniversite’den 33 bağımsız araştırmacının 90 bin kişi üzerinde yaptığı ve sonuçları Lancet adlı dergide yayınlanan araştırmaya göre, kolesterol ilaçları 100 kişinin 9’unda uzun vadede şeker hastalığına neden olmaktadır.

• Statinlerin AIDS tedavisinde kullanılan proteaz inhibitörleriyle birlikte alınması halinde, statinler vücutta birikerek sorunlara neden olabilir.

• Tufts Üniversitesi bilim adamları tarafından yapılan ve sonuçları The American College of Cardiology‘de yayınlanan araştırmaya göre kolesterol değerlerinin hızla düşürülmesi kanser riskini arttırabilir. Araştırmacılar, kanser ve ilaçlar arasındaki ilişkinin kesin olmamasına karşın kolesterolü hızlı bir biçimde düşürmenin kanser riskini artırdığı konusunda şüphe olmadığını ifade etmişlerdir. Araştırmacılar, ayrıca kalp krizi geçiren kişilerin %75’inin kolesterol değerlerinin normal olduğunu belirtmişlerdir.