Kafein Nedir ve Nelerde Bulunur?

Besinlerde doğal olarak bulunması dışında, sentetik olarak da üretilen kafein, özellikle alkolsüz içeceklere ve diğer bazı gıdalara katkı maddesi olarak eklenmektedir. Araştırmalara göre, yetişkinler için güvenli olarak alınacak günlük kafein oranı 300 mg’dır.

Kafein Nedir?

Farmakolojide beyni uyaran maddeler arasında yer alan ve tein, matein, guaranin olarak da bilinen kafein (trimethylxanthine), alkoloid grubunun azotlu organik bir bileşiğidir.

Kafein, stres hormonlarının yükselmesine yol açarak kan basıncını ve nabız atışını hızlandırır. Adrenalin ve dopamin salınımını artırarak kısa süreli olarak enerji seviyesini ve uyanıklığı artırır. Kafeinin sinir sistemi üzerine olan uyarıcı etkisi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı insanlar günlük 150 – 200 miligram kafein aldıklarında rahat uyuma konusunda sorun yaşayabilirken, sürekli kafein tüketenlerde ise herhangi bir uyku bozukluğu görülmeyebilir.

Kafeinin Etkisi ne Kadar Sürer?

Kafeinin yarılanma ömrü normalde 6 saatken, bu süre hamile kadınlarda 11, fetusda ise 100 saattir. Anneden bebeğe geçen kafeinin yarısından fazlası 100 saat geçtikten sonra bile anne karnındaki bebeğin kanında dolaşır.

Kafein, kana mideden karışır ve etkisi 15 dakika sonra hissedilir. Enerji seviyesinin artması, uyanıklık, dinçlik, keyif ve rahatlık hislerinde artış olur. Fakat kafeini sürekli tüketen kişilerde birkaç gün içinde uyarıcı etki zayıflar. Aynı etkinin devam etmesi için daha fazla alınması gerekir. Aksi takdirde yorgunluk, uyuşukluk, baş ağrısı, sinirlilik, zihinsel motivasyon zorluğu, uyku bozukluğu, bulantı, ürperme, kas ağrıları ve ellerde titreme gibi belirtiler görülür. Kafein alımını bırakan bağımlıdaki yoksunluk belirtileri ikinci günde doruk noktasına çıktıktan sonra giderek zayıflar ve 1 hafta sonra kaybolur.

Faydaları Neler?

Kafein, beyinde salgılanan adenosinin kan damarlarını genişletici etkisini bloke ederek daralma ve büzüşmeye yol açtığı için bazı ağrı kesici ilaçların içeriğinde yer alır. Kan damarları büzüştüğünde damar kaynaklı başağrısı da sona erer. Kafein alındığında hipofiz bezi böbrek üstü bezlerini adrenalin salgılaması için uyararak solunum yollarının genişlemesini sağlar. Bu yüzden, kafeinin akciğerlere giden solunum yollarında rahatlatıcı ve astım krizlerini azaltıcı etkisi vardır. Kafein, astım tedavisinde kullanılan teofilin maddesiyle yapısal olarak benzer özellikler taşır. Archives of Internal Medicine adlı tıp dergisinde yayınlanan araştırmaya göre kahve tüketimi, alkole bağlı siroz ve karaciğer kanseri riskini azaltmaktadır.

Zararları Neler?

• Mide salgılarında artma, uykusuzluk, sinirlilik, kan basıncında artış görülebilir. Kahve tüketimi, ülser gibi mide sorunlarına yol açmasa da, bu hastalıkların kötüleşmesini tetikler.

• Kafein, santral sinir sistemini uyararak kalbin daha hızlı atmasına yol açar. Bu  etkisini beyinde doğal bir yatıştırıcı olan adenozinin emilimini bloke etmek suretiyle gösterir.

• İdrarla kalsiyum, potasyum, magnezyum ve sodyum gibi minerallerin atımını artırır. Yemeklerden hemen sonra alınan kafein bağırsaklardan demir emilimini %40 oranında azaltır. Creighton Üniversitesi Osteoporoz Araştırmaları Enstitüsü tarafından yapılan araştırmaya göre, 2 kutu kola tüketimi, fazladan 5 mg kalsiyumun idrarla atılmasına yol açmaktadır. Günlük 300 mg kafein alımı vücuttan 15 mg kalsiyum kaybına sebep olur.

• Durham Duka Üniversitesi Tıp Merkezi’nden profesör James Lane, 4-5 fincan kahvedeki kafeinin kortizon ve kateşolamin gibi stres hormonlarının üretimini artırmasının yanı sıra kan basıncını 5 birim kadar yükseltebileceğini belirtmektedir.

• Zürih Üniversitesi Kardiyoloji Bölümü uzmanlarınca yapılan ve Journal of American College of Cardiology’de yayınlanan bir çalışmada, yüksek oranda kafein alımının kalp kası fonksiyonlarını bozabileceği tespit edilmiştir.

• Araştırmalar, gebelik döneminde fazla kafein tüketiminin özellikle ikinci trimester düşükleri başta olmak üzere düşükle bağlantılı olabileceğini göstermektedir. Hamilelerin orta seviyede kafein alımı bebeğin kalp atımlarında ve solunumunda belirgin artışa yol açabilir. Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde anne karnında orta veya fazla miktarda kafeine maruz kalan fetusların beyin ağırlıklarında azalma ve beyin gelişiminde dalgalanmalar tespit edilmiştir.

• Doğum yapan 4000 kadın üzerinde yapılan araştırmaya göre, günlük 150-300 miligram kafein tüketen kadınların düşük ağırlıklı bebek doğurma riski, almayanlara göre 2 kat daha fazla olmaktadır. 300 miligramdan daha fazla alınması durumunda ise risk 5 katına çıkmaktadır.

• 1981’de Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi;  hamilelerin kafeinli yiyecek, içecek ve ilaçlardan uzak durmalarını ya da mümkün olduğu kadar temkinli tüketmeleri yönünde tavsiye kararı almıştır.

Kafein Zehirlenmesi

Günlük 1 gram tüketimi titreme, iştahsızlık, baş ağrısı ve kalp çarpıntısına neden olabilir. 5 gramdan fazla alınması halinde konvülsiyon, koma, solunum ve kalp yetmezliği görülebilir. 10 gramdan fazlası ise öldürücü dozdur. Bu kadar kafeinin vücuda alınabilmesi için en az 150 fincan sert kahve içilmesi gerekir. Bu yüzden içecek tüketimiyle alınan kafeinin ölümcül olması mümkün değildir, fakat yüksek miktarda alınan kafein hapı sebebiyle ölüm vakaları görülmüştür.

Kafein Nelerde Bulunur?

Kahve, çay yaprağı ve kakao çekirdeği, bazı bitkisel çaylar, kolalı içecekler, çikolata gibi besinlerin bileşiminde bulunan bir alkaloid olan kafein, ayrıca bazı ağrı kesici, sinir sistemini uyarıcı, dekonjestan ve antialerjik ilaçların bileşiminde de yer alır.

Yiyecek ve İçeceklerdeki Kafein Oranları;

• 1 fincan filtre kahve 150-200 mg

• 1 fincan Espresso 100 mg

• 1 fincan neskafe 75 mg

• 1 fincan Türk kahvesi 57 mg

• 1 çay bardağı demli çay 25 mg

• 330 ml enerji içeceği 150-250 mg

• 1 kutu Ice Tea 70 mg

• 1 kutu kola 45-50 mg

• 1 Kutu diyet kola 38 – 45 mg

• 50 g çikolata 5.5-35.5 mg

• Kafeini alınarak üretilmiş kahvelerde bile bir miktar kafein bulunur. Ayrıca, kahvedeki ya da besinlerdeki kafeini uzaklaştırmak için kullanılan diklorometan, toluen, propan gibi kimyasal çözücü kalıntılarının kahvede kalma riskinin de gözardı edilmemesi gerekir.

• Kafein içeren ağrı kesicilerin 1 tabletinde 30 ila 50 miligram kafein bulunur.