Safra Kesesi Nedir? Karaciğerin alt yüzeyinde, ona yapışık 50 ml hacmi olan safra kesesi, safranın depolanmasını ve konsantre edilmesini sağlar. Safra, yağlı besinlerin sindirimi için gerekli enzim denilen maddeleri içeren sarı renkte bir sıvıdır. Günde ortalama karaciğerde 0,5-1,5 litre safra yapılır. Safranın içeriği kolesterol, safra tuzları, su, çeşitli boya maddeleri ve kalsiyum gibi bazı maddelerin eriyiklerinden oluşur. Karmaşık bir kimyasal yapısı olan safranın sıvı halde olması için kolesterol, lesitin ve safra tuzlarının belli bir oranda olması gerekir. Eğer kolesterol, lesitin ve safra tuzları arasındaki oran değişirse sıvı, katı duruma gelir. Küçük küçük çökeltiler oluşmaya başlar ve zamanla büyüyerek taşlara neden olur.
Safra Kesesi Ne İşe Yarar?
Karaciğerin ürettiği safra, kanallar yoluyla bu kesede birikerek, yemek sonrasında özellikle yağlı besinlerin sindirimi amacıyla bağırsağa dökülür. Safra kesesi hastalıkları, safranın işlevsel bozuklukları sonucunda meydana gelir. En çok görülen hastalık ise safra kesesi ve safra yolları taşlarıdır. Safra yollarına göre, safra kesesinde taş oluşumuna daha fazla rastlanmaktadır.
Safra Kesesi Taşı Neden Oluşur?
Safra taşları safra içindeki katıların çökelmesi sonucu meydana gelir. Taşların büyük bölümü kolesterol içeriklidir. Safra temel olarak kolesterol ve safra asitlerinden oluşur. Normal koşullarda kolesterol ve safra asitleri arasında bir denge mevcuttur. Bu denge bozulduğunda kolesterol katılaşarak kristalleşmeye başlar. Safra taşlarının %80’i bu şekilde meydana gelir. Geriye kalan %20 ise safra pigmenti ve kalsiyum karışımından oluşur. Ortaya çıkan taşlar birkaç milimetre ile 2-3 santimetre arasında olabilir.
Safra yoğunluğunun artması, hemolitik anemi, safra yolu tıkanıklıkları, siroz gibi karaciğer fonksiyonlarını bozan hastalıklar, kanda bazı maddelerin fazlalaşması safra kesesi taşlarının oluşumunda rol oynar. Kan inceltici ve kan yağlarını azaltıcı bazı ilaçlar, doğum kontrol haplarının bir bölümü, seftriakson gibi antibiyotikler, Tiazid içeren idrar söktürücü ilaçlar safra taşı oluşumunu kolaylaştırabilir.
Safra taşı, özellikle 30 yaşından sonra kadınlarda daha çok görülmektedir. Açık tenli kişilerde, obezite durumlarında, çok hızlı kilo veren kişilerde, uzun süre damardan beslenenlerde ve midesinin bir bölümü ameliyatla çıkarılmış olanlarda safra taşına daha fazla rastlanır.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri
• Yemekten sonra ağrı, karnın üst ve sağ kısmında, omuzda iki kürek kemiği arasında ağrılar ve hazımsızlık gibi şikayetler görülebilir.
• Taş, safra kesesinin ağzını tam tıkamamışsa ağrı bir süre sonra geçer. Tam tıkanma durumunda ise ağrı devam eder,
• Eğer taş safra kesesi kanalına düşerse hastada tıkanma sarılığına, şiddetli kusma ve ağrıya neden olur.
• Taş, safra kesesinin iltihaplanmasına sebep olursa ateş, şiddetli bulantı ve kusma ortaya çıkar.
• Ani gelişen taşın kanalı tıkaması nedeniyle oluşan kese iltihabı (akut kolesistit) sarılık, dış safra yolları iltihabı ve pankreatit gibi ağır komplikasyonlara neden olabilir.
• Safra kesesi taşlarının %70’i herhangi bir belirtiye sebep olmaz. Bu durum sessiz taş olarak adlandırılır.
Safra Kesesi Taşı Teşhisi Nasıl Yapılır?
Ultrasonografi safra yolu rahatsızlıklarında en çabuk ve en doğru sonuç veren yöntemdir. Ultrason incelemesi 8 saatlik açlık dönemi sonrası yapılır. Fakat acil müdahale gerektiren vakalarda bu süre beklenmeksizin tetkik hemen yapılır ve genellikle önemli bilgiler elde edilir. Nadiren de olsa ultrasonografi sonucunun net olmaması halinde Manyetik Rezonans (MRI), Bilgisayarlı Tomografi ve Sintigrafi yöntemlerine başvurulabilir.
Safra Kesesi Taşı Ameliyatı
• Ağızdan verilen Ursodeoxycholic acid ve benzerleri bazı safra taşlarının tedavisinde yararlı olmakla birlikte başarı oranı düşüktür ve hastaların yarısında ilk 4 yıl içinde taşlar yeniden oluşur. Açık ve kapalı olmak üzere 2 tip safra kesesi ameliyatı yapılmaktadır. Ancak kapalı tip daha fazla tercih edilmektedir. Laparoskopik kolesistektomi yöntemiyle safra kesesinin tamamı alınarak, hastalık nüksü, yeniden taş oluşumu, kanser ve komplikasyon gelişimi riski ortadan kaldırılmış olur. Ağrıya neden olan safra kesesi taşlarında, safra kesesi ameliyatla alınır. Sadece taşların alındığı ve safra kesesinin yerinde bırakıldığı bir uygulama yoktur. Safra taşlarının da böbrek taşları gibi kırılması teorik olarak mümkündür. Ultrasonografiyle taşların yeri belirlenir ve yüksek enerjili şok dalgalarıyla taş kırılabilir. Küçülen taş safra yollarından geçerek bağırsağa gelebilir ya da farklı ilaçlarla küçük parçalar eritilmeye çalışılır. Ancak bu durum tıkanma sarılığına yol açmak gibi önemli riskler içerir. Safra kesesinin alınması insanlarda ciddi herhangi soruna neden olmaz. Ameliyat olunmadığında akut iltihap oluşabilir. Uzun süren ağrılar, pankreas iltihapları ve safra yolları iltihapları meydana gelir.
• Laparoskopik ameliyatlarda 1 cm.lik bir delik açılarak buradan sokulan bir kamerayla karın içi organlar görülür. Ayrıca diğer üç küçük (0.5 cm.) delikten laparoskopik cerrahide kullanılan aletler sokularak, safra kesesi çıkartılır. Az da olsa, bazen ameliyatın laparoskopik olarak yapılması mümkün olmaz ve açık yöntemle ameliyat sonlandırılır.
• Safra kesesinde taş olan kişilerin yaklaşık %10’unda taşlar ana safra yoluna düşer. Ana safra yoluna geçen taşların bir kısmı herhangi bir belirtiye neden olmadan bağırsağa düşmekle birlikte önemli bir kısmı tıkanma sarılığı ve pankreas bezi iltihaplanması gibi durumlara sebebiyet verir.
• Genellikle safra kesesi ameliyatı öncesi yapılan tetkiklerle ana safra yolunda taş olduğ tespit edilir. Ultrasonografide safra yollarının çapının geniş olması, ALT, AST, Alkalen Fosfataz, billurubinler gibi tetkiklerin yüksek çıkmasıyla teşhis konulur. ERCP, pankreas ve safra yollarının incelenmesinde kullanılan bir yöntemdir. Bazı durumlarda ERCP safra kesesi ameliyatından önce ve sonra ameliyatın başarısını arttırmak için uygulanabilir. ERCP uygulamasından önce 8 saat süreye hiçbirşe yenilmememiş olması gerekir. Kullanılan ilaçlar, kalp ya da akciğer gibi kronik bir hastalık mevcutsa bunun doktora bildirilmesi gerekir. Safra yolu taşları ERCP sayesinde saptanıp tedavi edilebilir. Bir tüp ağız yoluyla mide ve ince bağırsağın başlangıç yerine kadar yerleştirilir. Ana safra kanalının barsağa açıldığı kapak bulunur. Endoskopun uzantısıyla safra yolu içine girilip ilaçlı röntgen çekilir ve taşlar görülür. Tespit edilen taşlar küçük bir tel sepet ile tutulup safra yolundan dışarı çekilir. Ana safra yolu taşlardan temizlendikten bir ya da birkaç gün sonra laparoskopi yöntemiyle safra kesesi çıkartılır.
Yukarıda yeralan metin haber ve bilgi amaçlı hazırlanmış olup, hekimin uygulayacağı teşhis ve tedavisinin yerine geçmez. Herhangi bir tedavi sürecine başlamadan önce mutlaka sağlık uzmanının görüş ve onayı alınmalıdır.
