Narkolepsi Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Gündüz aşırı uyku eğilimi, uykuda paralizi, katapleksi ve hipnogagik halüsinasyonlarla kendini gösteren narkolepsi, her yaşta görülebilen bir hastalık olmakla birlikte en çok genç erişkinlikte ve 30 yaşından önce ortaya çıkmaktadır. Hastalık erkeklerde daha fazla görülmektedir. Narkolepsi nöbetine giren birinin vücudundaki tüm kaslar gevşer, fakat bilinci açık kalır.

Narkolepsi Nedir ve Neden Olur?

• Beyindeki bir bezden salgılanan oreksin hormonunun eksikliğinden kaynaklanan narkolepsi hastalığının en önemli belirtisi gündüz artmış uykululuk ve karşı konulamayan uyku ataklarıdır. Yeterli bir gece uykusundan sonra bile bu belirtiler görülür. Yaşanan herhangi bir duygu sonrasında oluşabilen ani kas güçsüzlüğü atakları ortaya çıkabilir. Ayrıca uykuya dalma veya uyanma esnasında oluşan geçici konuşamama ya da vücudunu hareket ettirememe durumu olan uyku paralizisi de görülebilir.

• Narkolepsi hastalarının omurilik sıvısında çok az miktarda oreksin bulunur veya bu maddeye hiç rastlanmaz. Tedavi amaçlı olarak santral sinir sistem uyaranı olan ilaçlar kullanılır. Tedavide kullanılan ilaçlar yalnızca belirtiler üzerinde etki gösterir ve ciddi yan etkilere sahiptir.

• Teksas Üniversitesi bilimadamlarınca yapılan ve Proceedings of the National Academy of Sciences adlı dergide yayınlanan araştırmada, hayvanlara enjekte edilen ve mesaj taşıyıcı işlevi olan oreksin adlı kimyasalın, uyuyan fareyi uyandırdığı gözlenmiştir. Farelerin genleriyle oynanarak oreksin kimyasalından yoksun bırakıldığında, bu hayvanların diğerleri gibi yemek yemek için uyanmadığı ve kaslarda ani güçsüzlüğe neden olan katalepsiyle karşı karşıya kaldıkları tespit edilmiştir. Bu farelere oreksin enjekte edildiğinde uyandıkları, oreksin etkisini kaybettiğinde ağır uykuya dalmadıkları saptanmıştır. Araştırmacılar, oreksin molekülünü kullanarak ilaç üretilebileceğini veya oreksin genleri ya da oreksin üreten hücrelerin nakliyle tedavi yapılabileceğini ifade etmişlerdir.

• Araştırmalar öğlen uykusunun ve hastalık halindeyken insanın kendisini bitkin ve isteksiz hissetmesinin nedeninin oreksin hormonuyla ilişkili olduğunu göstermektedir.

• Oreksin proteinleri, beyin hücrelerini zinde tutmakla görevlidir. Oreksin üreten nöronların membranlarındaki porlar uyarıcı sinyaller salgılar. Manchester Üniversitesi bilim adamlarınca yapılan araştırmaya göre öğlen uykusunun nedeni beyin hücrelerini uyanık tutan proteinlerin kısa süreli devredışı kalmasıdır. Araştırmacıların ifadesine göre glükoz, oreksin denilen uyarıcı proteinleri devre dışıbırakmaktadır. Yemekle alınan  glükoz (şeker) beyin hücrelerini uyanık tutan mekanizmaları bastırmakta ve uyarılmayan beyin hücreleri geçici olarak uykuya dalmaktadır. Aşırı glükozün, beyindeki oreksin üretimini kısa süreli olarak durdurması, beyin hücreleri tarafından ‘uyku vakti’ olarak algılanıyor. Oregon Health & Science Üniversitesi bilim adamlarının yaptığı araştırmada, hastayken hissedilen bitkinliğin ve isteksizliğin oreksin hormonunun azalmasından kaynaklandığı saptanmıştır. Kronik hasta fareleri inceleyen araştırmacılar, oreksin hormonunun salgılandığı, hareket ve heyecandan sorumlu beyin bölgesinin yakınındaki sinirlerin çalışmasının baskılandığını tespit etmişlerdir. Oreksin verilen farelerin yeniden eski canlılıklarını kazandıkları görülmüştür..

Narkolepsi Belirtileri Nelerdir?

Narkolepsi hastalığı aşırı gündüz uykusu çekme durumu ve asgari 3 aydır süren günlük REM uykusundaki anormal bulguları içerir. Narkolepsi uyku mekanizmasında özellikle de REM yaşanan mekanizmadaki anormalliktir. Gece yapılacak polisomnografik tetkik ve ardından gündüz yapılacak uyku tetkikiyle kesin teşhis konulur.

Narkolepsi-katapleksi sendromunda gündüz karşı konulamayan uyku atakları, heyecan nedeniyle ortaya kan kas gerginliği azalması, uykuya dalarken ya da uyanırken halüsinasyon ve uyku felci gibi belirtiler görülür. Katapleksi, ani bir duygulanım sonrasında kas gerginliğinde aniden ortaya çıkan azalma durumudur. Uyku atağından bağımsız oluşabilen katapleksi genellikle birkaç dakika sonra geçer. Uykuya dalarken ya da uykudan uyanırken görülen işitsel veya görsel sanrılar, hastalığın herhangi bir aşamasında meydana gelebilir. En çok görülen  sanrılar, odanın içindeki eşyaların biçim değiştirdiği, üstlerine doğru geldiği, kendilerine dokunduğu şeklindedir. Uyku felcinde (karabasan) ise hasta tam uykuya dalarken ya da uyandığı anda kıpırdayamadığını hisseder. O anda solunum yavaşladığı içinnefes alamadığı hissi yaşar. Ses çıkarmak istediğinde bunu yapamaz. Genellikle yakınındaki birinin durumu fark edip hastaya dokunmasıyla atak sonlanır. Eğer etraftan fark edilmezse 10-15 saniye içinde atak kendiliğinden sonra erer. Nadirende olsa 20 dakikayı bulan ataklarda görülebilir.