Felç (İnme) Nedir? Beyne kan akımını sağlayan damarlardan birinin aniden tıkanmasıyla birlikte, beyne giden kan akımının gidişinin yavaşlaması veya durması sonucunda oluşan ciddi bir sağlık sorunudur. Ayrıca beyin damarlarından birinin ani şekilde yırtılarak, kanın beyin dokusu içine akması sebebiyle de meydana gelebilir ve bu durum beyin kanaması olarak adlandırılır.
Genetik yapının da etkisiyle damarlarda meydana gelen tıkanıklık, yapısal bozukluk ve sonradan oluşan hasarlar inmenin ortaya çıkışında çok önemli rol oynar. Kalp hastalıkları, hipertansiyon, kalp ritim bozukluğu, kanda yağ oranının artması, sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi ve vücutta dolaşan kanın akışkanlığının az olması felce zemin hazırlar.
Beyin, vücudun %2’sini kaplamakla birlikte kanın %20’sini kullanır. Beyin 4 ana damardan beslenir. Bunların tıkanıklığı veya daralması %50 ila 60’a kadar kabul edilebilir bir oran. Ancak bu oranın %60’ı geçmesi halinde tıbbi tedaviye ihtiyaç vardır. Beynin kansızlığa dayanma gücü 3 dakikadır. Ama en fazla ilk 3 saatte müdahale edilirse hastaların birçoğu kurtulabilir.
Felç Çeşitleri
İskemik ve hemorajik olmak üzere 2 temel inme çeşidi vardır. İskemik inmeye kan akışını durduran bir kan pıhtısı yol açar. Hemorajik inmede ise beyni besleyen kan damarları patlayarak beyin hasarına neden olur. Ayrıca beyin dokusu ya da beyni çevreleyen zarların içinde kanama oluşabilir ve bu durum subaraknoid kanama olarak ifade edilir. İnmelerin %80’i iskemik, %20’si ise kanamaya bağlı olarak meydana gelir. İskemik inmede hastaların %20’si, hemorajik inmelerde ise %50’si ilk 30 günde hayatını kaybetmektedir. İlk defa iskemik inme geçiren bir hastada ikinci inme riski ilk ayda %5, bir senede %12, sonraki beş yıl boyunca yılda %5 oranındadır.
Felç Neden Olur?
Yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalıkları, yüksek kolesterol, sigara kullanımı ve geçici iskemik ataklar inmeye yol açan risk faktörleri arasındadır. Daha az görülen beyin kanamalarının en önemli sebebi ise kontrol altına alınamayan hipertansiyondur. Beynin damarlarındaki baloncuklar, damar yumakları gibi kalıtsal hastalıklar da beyin kanamalarına yol açabilir. Beynin bir yerinde uzun süre sessiz kalan bu damar yumakları zaman içerisinde aniden kanayabiliyor.
Atardamarların sertleşmesi, kolesterol plakaları ve pıhtılarla daralıp tıkanması veya sertleşmiş bir damarın elastikiyetini kaybederek yırtılması, felcin en önemli sebeplerindendir. Yüksek tansiyon damar sertliğini hızlandırır ve diğer taraftan damarları yırtıp patlatarak felcin oluşumunda rol oynar. Kan şekeri yüksekliği, kolesterol ve trigliserit fazlalığı diğer etkenler arasındadır. Atriyal fibrilasyonda, kalpten kopan pıhtılar beyin damarlarını tıkayarak inmeye neden olur. Atriyal fibrilasyon şeklinde kalp ritim bozukluğu olan bir kişinin, hayatı boyunca felç geçirme riski %30’dur. Ayrıca, kanın pıhtılaşmasını sağlayan ilaç ve hastalıklar da risk faktörleri arasındadır.
Felç Belirtileri
İnme belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar. Uyuşukluk, halsizlik, vücudun bir tarafında çökme, konuşmada ve başkalarını anlamada zorlanma, baş dönmesi ve şiddetli baş ağrılarına neden olur.
Beyinde ortaya çıkan hasarın yerine ve büyüklüğüne göre belirtiler farklılık gösterir. İnme, beynin hangi bölümünü tuttuysa, sorunlar vücudun o bölüm tarafından yönetilen kısımlarında kendini gösterir. Vücudun yarısında uyuşukluk, güçsüzlük, konuşma, görme bozuklukları, dengesizlik, bilinç değişiklikleri, baş dönmesi, bulantı ve kusma gibi belirtiler görülür. Sol beyin yarıküresi etkilendiğinde konuşulanı anlayamama, konuşamama şeklinde sorunlar ve bellek bozuklukları oluşur. Sağ beyin yarıküresi etkilendiğinde ise mekanı algılamada, giyinip soyunma gibi günlük aktivitelerde zorluklar oluşur. Beyincik etkilendiğinde denge ve koordinasyon zorlukları yaşanır. İnme, beyinsapını etkilediğinde vücudun sağ ve sol tarafını beraber etkileyen felçler, solunum, yutma gibi işlevlerin kaybı ile yaşamsal riskler sözkonusu olur.
Ayrıca TİA (Transiyent İskemik Atak) denilen, kısa süren ve ardında kalıcı hasar bırakmayan küçük inmeler, çok önemli olmasına karşın genellikle fark edilmemektedir. Ancak bu geçici inme atakları gelecekteki önemli felçlerin habercisidir. TİA belirtileri de inmeyle aynıdır fakat bu bu belirtiler birkaç dakika ila birkaç saat sonra tamamen sona erer.
İnme Tedavisi
İnme şüphesiyle hastaneye getirilen hasta için önce, sorunun pıhtıdan mı yoksa kanamadan mı kaynaklandığını belirlenir. Kanamalı hastaya pıhtılaşmayı artırarak kanamanın durmasını sağlayacak tedavi ya da ameliyat uygulanır.
Pıhtı durumunda ise hasta ilk 2 saatte hastaneye getirilebilirse pıhtı eritici tedavi uygulama şansını yakalayabilir. Trombolitik tedavi denilen bu yöntemde rt-PA adlı pıhtı eritici ilaç toplardamara verilir. İlaç damar içindeki pıhtıyı eriterek ve tıkanıklığı açar. Ancak, 3 saati geçen vakalarda kanama oluşabileceği için çok geç kalınmış olunur ve bu yöntemi uygulamak mümkün olmaz.
Yukarıda yeralan metin haber ve bilgi amaçlı hazırlanmış olup, hekimin uygulayacağı teşhis ve tedavisinin yerine geçmez. Herhangi bir tedavi sürecine başlamadan önce mutlaka sağlık uzmanının görüş ve onayı alınmalıdır.
