Şizofreni Nedir? Şizofreni, düşünce, duyuş ve davranışlarda ciddi bozukluklara ve kişinin gerçeklikten kopmasına neden olan psikiyatrik bir hastalıktır. Hastalarda gerçekle hayal dünyasını ayırt edememe, mantıksal düşünme kaybı, normal duygusal tepkiler verememe ve toplumsal kurallara uyamama gibi proplemler görülür. Hastanın sosyal ilişkilerinde önemli bozulmalar meydana gelir ve dış dünyadan kendisini soyutlayarak iç dünyasına hastalığın süreci içinde hezeyan ve halüsinasyonlar ortaya çıkabilir. Bütün kronik hastalıklar gibi alevlenme ve yatışma dönemleri gösterir.
Şizofreni genellikle 20-45 yaşlarında görülür. Hastalık ne kadar erken başlarsa kişilik üzerindeki olumsuz etkisi de o kadar fazla olmakta, normal bir yaşam sürme şansını azaltmaktadır. Şizofrenide, tedavi sonrası bazı hastalarda tamamen iyileşme görülürken bir kısmında da belirtiler kontrol altında tutulduğunda çok daha hafif seyretmekte ve hastanede yatış süresi de giderek azalmaktadır.
Şizofreni Neden Olur?
• Şizofreninin nedeni tam olarak bilinmiyor ancak kalıtımın, biyokimyasal, ruhsal, toplumsal, çevresel etkenlerin hastalığın oluşumunda etkili olduğu bilinmektedir. Şizofreninin, biyolojik yatkınlığı olan bir insanda, bir dış etmenin gerilim oluşturan etkisiyle meydana geldiği düşünülmektedir.
• Hezeyanlar ve paranoid düşüncelerle ortaya çıkan şizofreni, dışardan gelen uyarılar beyinde realize edilemediği veya yanlış kodlandığı için, kişi konuyla ilgili bir değerlendirme yapamaz. Normalde iletişim sırasında kurulan sözlü veya davranışsal uyarılar, beynin içindeki duygu ve düşünceleri yönlendiren bölümde realize edilir ve sinir ağları aracılığıyla beyin kabuğuna iletilerek uygulamaya sokulur. Sistem doğru işlemediğinde, uyarı dış katmana hatalı gider ve realizasyon yapılamaz. Bu da hezeyan denilen durumun oluşmasına neden olur.
• Nörotransmitter adlı bazı kimyasal maddelerin beyin hücreleri arasında haberleşmeyi sağlama görevi vardır. Bunların birtakım bozuklukları da şizofreni hastalarında gösterilmiştir. Dopamin gibi transmitterlerin beynin bazı bölgelerinde fazla işlev görmesinin halüsinasyon görme gibi düşünce ve algı bozukluklarına neden olduğu, bazı bölgelerdeki düşük aktivitelerin ise bellek zayıflıkları, okuduğunu anlama, öğrendiğini uygun yerde kullanma, problem çözme, plan ve program yapma gibi işlevleri bozduğu belirtilmektedir.
• Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı değişiklikler olduğu tespit edilmiştir. Beyinde normalde de bulunan boşlukların şizofren hastalarında daha geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden daha küçük olduğu saptanmıştır.
• Anne ve babadan biri şizofreniyse hastalığın görülme riski %12. Annenin hamileliğinin belli bir döneminde enfeksiyon geçirmesi şizofreni riskini artırır. Doğum sırasında kordon dolanması, doğumun uzaması ve bebeğin beyninin yeterince oksijen almasını önleyen durumlar şizofreni riskini artırır.
• Çiğ etle temas edilmesi sırasında veya çiğ etin yenilmesiyle vücuda giren ve merkezi sinir sistemine yerleşebilen bir parazit olan toxoplasma gondiinin şizofrenin oluşumunda rolü olduğu araştırmalarla tespit eidlmiştir. Hastalık etkeni parazit vücuttaki tüm hücrelere girebilir, eritrositler dışında kalan bütün hücrelere yerleşebilir. Özellikle sinir hücrelerinde bulunurlar. Merkezi sinir sisteminin ağır şekilde etkilenmesine sebep olan bu patojen, insanlardaki bazı sinirsel hastalıkların etiyolojisinde de yer almaktadır. Kediler de toxoplasmosisin ara konağı ve son konağıdır. Bunun antikorunun şizofreni hastalarının kanında daha yüksek olduğu görülmüştür.
• Montreal Üniversitesi bilim adamları tarafından yapılan ve sonuçları ‘Proceedings of the National Academy of Science’ adlı dergide yayınlanan araştırmaya göre şizofreni vakalarının çoğu SHANK3 denilen genin geçirdiği mutasyondan dolayı oluşmaktadır.
• ‘Chemical and Engineering News’ adlı dergide yayınlanan makalede şizofreninin sadece beyni değil aynı zamanda vücudun diğer parçalarında görülen belirli proteinlerin seviyelerini de anormalleştirdiği belirtilmiştir.
Şizofreni Çeşitleri
Kuşkuların belirgin olduğu tip (Paranoid tip), hareket bozukluklarının belirgin olduğu tip (Katatonik tip), duygudurum bozukluklarının belirgin olduğu tip (Hebefrenik tip), bulguların belirsiz olduğu tip (Ayrışmamış tip), içe kapanma ve toplumdan uzaklaşma gibi bulguların belirgin olduğu kronikleşmiş tip (Kalıntı tip)
Şizofreni Belirtileri
• Şizofreninin belirtileri pozitif ve negatif olarak 2 gruba ayrılır. Hezeyanlar, halüsinasyonlar, düşünce bozukluğu ve davranış bozukluğu şizofreninin pozitif belirtileridir. Duygu ifadesinde donukluk, motivasyon kaybı, toplumdan geri çekilme ve düşünce yoksulluğu ise negatif belirtilerdir.
• Muhakeme kusurları, gerçeği ayırt edememe, yanlış şeylere inanma, gerçekte olmayan algılamalar görülmesi, aşırı ve düzensiz davranışlar, algı bozukluğu, dışarıdan gelen uyaranlara uygun yanıt verememe, duygu ve irade yoksunluğu, halüsinasyon, hayattan zevk almama gibi belirtilerle kendini gösterir. Sesler şizofrenide en fazla görülen halüsinasyondur. Ancak halüsinasyonlar sadece işitme duyusuyla ilgili değildir. Görme ve dokunma, tat ve koku organlarının algılama bozukluğuna bağlı halüsinasyonlar da görülmektedir.
• Şizofreni hastası hezeyan denilen gerçek dışı düşüncelere sahiptir. Hezeyanlar çok çeşitli içerikte olabilirler ve bu düşünceler ikna yoluyla değiştirilemez.
• Hareket ve eylemde azalma, yavaşlama,
• Aşırı içe kapanma,
• Konuşmada düzensizlik, aşırı konuşmadan hiç konuşmamaya varan değişiklikler,
• Vurdumduymazlık,
• Konuşmada, düşüncede fakirleşme,
• Duygulanımda uygunsuzluk, taşkınlıklar, çocuksuluk,
• Amaca yönelik etkinlikleri başlatamama ve sürdürememe,
• Daha önceden ilgi duyulan ve keyif alınan aktivitelere ilgi duymama,
• Başka insanlar tarafından izlendiği ve kendisine zarar verilmeye çalışıldığı inancı,
• İnsanların kendiyle ilgili konuştuklarına inanma,
• Kendisinin özel bir görevle gönderildiğine veya yüksek mevkilerde olduğuna inanma,
• Her şeyin kötü gittiğine ve bunların sorumlusu olarak da kendini görme inancı,
• Beyninin içinden sesler geldiğine ve bu seslerin kendisiyle konuştuğuna inanma,
• Bazı gizli güçlerin düşünce ve davranışlarını yönlendirdiğine inanma,
• Kafasındaki düşüncelerin insanlar tarafından okunduğuna ve kendisininde diğer insanların düşüncelerini okuduğuna inanma,
• Kendisinden statü olarak üstün biri tarafından sevildiğine inanma,
• Vücudunda değişiklik olduğuna ya da bedensiz olduğuna inanma,
• Başkalarının görmediği siluetler ve şekiller görmek,
• Gerçekte varolmayan bir şeyin kokusunun alma,
Yukarıda yeralan metin haber ve bilgi amaçlı hazırlanmış olup, hekimin uygulayacağı teşhis ve tedavisinin yerine geçmez. Herhangi bir tedavi sürecine başlamadan önce mutlaka sağlık uzmanının görüş ve onayı alınmalıdır.
