Trombosit Nedir Düşüklüğü ve Yüksekliği Neden Olur?

Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) ve Yüksekliği Nedenleri. Trombosit Nedir? Kan plaketleri olarak da bilinen trombositler kanı oluşturan başlıca bileşiklerden birisidir. Kanamanın durdurulması ve damar yatağında pıhtı oluşması görevini yaparlar. Damarlarda oluşan deliklere toplanıp, bu delikleri tıkayarak kan kaybını durdururlar. Trombositler vazokostruktör adı verilen maddeyi salgılar ve zedelenen damarın büzülmesinde görev alırlar.

Trombosit Nerede Üretilir?

Kan pıhtılaşmasında önemli rol oynayan renksiz kan hücreleri olan trombositler, kemik iliğindeki megakoryosit adlı hücreler tarafından üretilirler. Her bir megakoryositten çok sayıda trombosit meydana gelir. Trombositler renksiz ve çekirdeksizdirler. Bunun sebebi, kemik iliğinin büyük hücrelerinden kopan parçalardan oluşmalarıdır.

Trombositlerin Görevleri

Trombositlerin en önemli görevi kanamanın durdurulması ve pıhtı teşekkülüdür. Trombositin yapısında kanamanın durdurulması işleminde rol alan “trombosit faktörleri”  vardır.  Ayrıca bir damarın yaralanması ve zedelenmesi halinde yaralı damarın büzülmesi işlemi de trombositlerce yapılır. Küçük bir damar yaralandığında  trombositler birbirlerine ve hasar yerinin uç noktasına yapışırlar ve lezyonu örten bir trombosit plağı oluşur. Trombosit tıkacı oluşu, kanamanın durdurulmasındaki en önemli unsurdur. Bu tıkaç oluşmazsa kanama durmaz ya da çok uzun bir süre sonra durur.

Trombositler “çok aktif farmakolojik kan paketleri” olarak tanımlanmışlardır. Trombositleri kaplayan glikoprotein tabakası, onların normal damarların iç duvarına yapışmasını engeller ve hasar gören damarların iç duvarına yapışmasını sağlar. Trombositler,  zedelenen damar yüzeyine dokunduklarında şişer. Yüzeylerinde çıkıntılar oluşan trombositler, yapışkan hale gelir ve damardaki deliğin üzerinde tutunur. Yakın çevresine tromboksan A2 maddesi salgılayarak etraftaki diğer trombositlerin de delik damar üzerine yapışmasını sağlar. Trombositlerin en önemli özelliği bir yere yapışma eğiliminde olmalarıdır. Ancak trombositler kan damarlarının içini döşeyen normal endotel hücrelerine yapışmazlar. Yapışkanlık özellikleri, ancak damarın içindeki endotel doku herhangi bir şekilde zarar gördüğünde kendini gösterir.

Trombositlerin Normal Değer Aralığı

Kanda dolaşan trombositlerin sayısı mikro litre başına 150.000 – 450.000 adettir. Her trombositin ömrü 7-10 gündür ve kemik iliği sürekli olarak yeni trombositler üreterek, trombosit sayısını dengeler. Dolaşımdaki ömrünü tamamlayan trombositler daha sonra dalakta ayrıştırılır. Dalağın işlevinde azalma ya da yok olma gibi bir durum yüksek trombosit sayımlarına (trombositoz), dalağın aktivitesinde anormal artış ise düşük trombosit sayımlarına (trombositopeni) sebep olabilir.

Trombositopeni Nedir?

Trombositopeni, kanda düşük trombosit sayısını ifade eden tıbbi bir terimdir. Tam kan sayımı neticesinde trombosit sayısının alt sınırdan az olması trombositopeni olduğu anlamına gelir. Trombositopeni kanama riskini artırmakla birlikte trombosit sayısı 80-100 bin’in altına düşmeden kanama riski artmaz. Kan sayımında trombositlerin düşük olduğu tespit edildiğinde periferik yayma ile bunun doğrulanması gerekir. Bazı insanların kanındaki antikorlar test tüpündeki kimyasal maddeyle reaksiyona girerek sonucun hatalı çıkmasına yol açarlar. Trombositopeni lösemi veya bağışıklık sistemi sorunlarından dolayı meydana gelebileceği gibi bir ilacın yan etkisi nedeniyle de oluşabilir. Trombosit sayısının aşırı oranda azalması çok riskli iç kanamalara yol açabilir. Trombosit sayısı mikro litre başına 10.000 in altına düştüğünde, beyin veya bağırsakta trombositopeniye bağlı olarak oluşabilecek bir iç kanama ölüme neden olabilir.

Trombositopeni Belirtileri

Kolayca oluşan ya da aşırı morarmalar, bacakların alt bölümlerinde ortaya çıkan, iğne ucu büyüklüğünde kırmızımsı mor lekeler ve deri içinde yüzeysel olarak görülebilen kanama olması, kesik nedeniyle oluşan kanamanın normalden uzun sürmesi, burun veya diş etlerinde nedensiz kanamaların olması, idrar ya da dışkıda kan görülmesi trombositopeni belirtisi olabilir.

Trombositopeni Neden Olur?

• Çeşitli nedenlerden dolayı dalakta genişleme olması durumunda, dalak trombositleri bünyesinde biriktirerek, dolaşımdaki trombositlerin sayısında azalmasına yol açabilir.

• Trombositler kemik iliğinde üretildiği için lösemi ve bazı anemi türleri gibi kemik iliğinde görülebilecek rahatsızlıklar trombositlerin sayısının azalmasına sebep olabilir. HIV enfeksiyonu, kemoterapi ilaçları ve aşırı alkol tüketimi gibi durumlar da kemik iliğinin trombosit üretim kapasitesini baskılayabilir.

• Bazı hastalıklar nedeniyle vücudun, mevcut trombositleri yeni trombositlerin üretim hızından daha hızlı olacak şekilde kullanması ya da yoketmesi de, trombosit düşüklüğüne neden olabilir. Bağışıklık sistemi hastalıkları, bakteriyemi, idiopatik trombositopenik purpura, hemolitik üremik sendromu bunlardan bazılarıdır.